Zaburzenia odżywiania należą do grupy zaburzeń psychicznych i wymagają leczenia. Współcześnie o zaburzeniach odżywiania słyszał prawie każdy. Wielu z nas zetknęło się z terminem anoreksja czy bulimia. Wymienione problemy rzeczywiście, stanowią jedne z najbardziej znanych jednostek z tej grupy, z całą pewnością nie są one jednak jedynymi możliwymi zaburzeniami odżywiania – wyróżnia się ich zdecydowanie więcej.
Problemy emocjonalne osób z zaburzeniami odżywiania się dotyczą zazwyczaj trudności w zakresie odcięcia od rodziców, ustalenia granic i budowania autonomii. Brak dostatecznych umiejętności rozpoznawania i właściwego wyrażania własnych uczuć sprawia, że osoba próbuje je przekazać poprzez odżywianie. Na poziomie ciała dochodzi do tzw. „choroby duszy”, a co za tym idzie prowadzi to do poważnych somatycznych konsekwencji.
Wśród zaburzeń odżywiania się wymienia się między innymi:
- Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) – objawia się znacznym spadkiem wagi lub brakiem jej przyrostu, spowodowanym odchudzaniem się. Obawa przed otyłością przybiera niekiedy formę natrętnej myśli. Osoba może okresowo odmawiać przyjmowania pokarmów, jeść głównie owoce albo chude jogurty, a poza tym może stosować prowokowanie wymiotów, przeczyszczanie, wyczerpujące ćwiczenia fizyczne oraz nadużywać leków tłumiących łaknienie lub środków moczopędnych.
- Bulimia (żarłoczność psychiczna) – osoba cierpiąca na bulimię spożywa w pośpiechu ogromne ilości wysokoenergetycznego jedzenia, typu: chipsy, słodycze itp., a następnie prowokuje wymioty. W ten sposób może na przemian objadać się i wymiotować nawet kilka razy dziennie. Te ostatnie są antidotum na tycie. Osoby cierpiące na bulimię często stosują również mordercze, wielogodzinne treningi. Zamiast lub oprócz wymiotowania próbują przeciwdziałać tyciu, stosując leki obniżające łaknienie, przeczyszczające, okresowe głodówki lub intensywne ćwiczenia fizyczne. Bulimii często towarzyszy niska samoocena, obniżony nastrój, niechęć do działania i poczucie braku sprawczości.
- Kompulsywne objadanie się– wiąże się z nadmiernym spożywaniem kalorycznych pokarmów, częstym stosowaniem różnorakich diet odchudzających, powstrzymywaniem się od jedzenia w obecności innych osób, wycofywaniem się z życia towarzyskiego, postępującym zmęczeniem i brakiem energii. Osoba systematycznie przybiera na wadze i w rezultacie staje się otyła. Często towarzyszy temu zły stan psychiczny wynikający z braku kontroli nad jedzeniem i przyrostem masy ciała.
Charakterystyczne dla zaburzeń odżywiania będą:
- Celowe dążenie do utraty wagi i silny lęk przed utyciem
- Napady objadania się (‘wewnętrzny przymus’) polegające na spożywaniu w krótkim czasie dużej ilości pożywienia
- Zachowanie przeczyszczające (np. wymioty, stosowanie środków przeczyszczających)
Inne problemy osób z zaburzeniami odżywiania się to brak samoakceptacji własnej osoby, własnego ciała lub płci, trudności w uświadomieniu sobie i ekspresji negatywnych emocji, trudności w przyjmowaniu wsparcia emocjonalnego, tendencje autoagresywne oraz urazy emocjonalne związane z wydarzeniami w rodzinie. Do tego dochodzi jeszcze potrzeba nadmiernej kontroli wszystkich aspektów życia, w tym także odżywiania. Najczęściej ponoszonymi konsekwencjami psychologicznymi są trudności w koncentracji i w podejmowaniu decyzji, nadmierna drażliwość, objawy świadczące o depresji (takie jak obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, spowolnienie w działaniu), poczucie izolacji od innych ludzi, zmienność emocji, brak spontaniczności w zachowaniu, trudności w regulacji władnych emocji.
Jak wyjść z zaburzeń odżywiania?
W leczeniu zaburzeń odżywiania kluczową formą leczenia jest psychoterapia. Leczenie zaburzeń odżywiania jest trudne, ale nie jest niemożliwe. Konieczne jest przejście przez wiele poziomów, począwszy od somatycznego do psychicznego. Powinno uwzględniać się także często zaburzoną sytuację rodzinną pacjenta oraz jego podatność na stres.